DAKTİLO NUN PARÇALARI VE ÇALIŞMASI
Daktilo üretildiğinden buyana hayatımızda büyük değişimler yaşatmış daha seri yazma aracı olarak kullanılmıştır.çeşitli makaleler kitap ve romanların yazımında kullanılmıştır.Daktilo bu çalışma prensibini nasıl olduğunu anlamak için ilk önce nasıl yazdığını araştırıp parçalarını inceleyelim.
Baskı niteliği:Basılan harflerin net ve okunaklı olmasını sağlayan etmenler arasında en önemlileri, baskı yüzeyini kaplayan mürekkebin ince ve düzgün olması, baskı yüzeyinin kağıt üstümde düzgün ve sabit bir baskı vermesi ve kağıdın altın da esnek bir tabanın bulunmasıdır.Baskı yüzeyinin mürekkeplenmesi, hem daha iyi mürekkeplerin, hem de mürekkebi tutan şeridin yapıldığı gerecin geliştirilmesiyle daha nitelikli hale getirildi.
Söz gelimi, bu amaçla kullanılan ipek yada naylon, ne kadar ince örgülü olursa,baskı yüzeyinin mürekkeplenmesi de o ölçüde düzgün olmaktadır.Bu alanda en önemli gelişmelerden biri,tıpkı kopya kağıdı gibi tek yanı mürekkep kaplı polietilen şeritlerin ortaya çıkmasıdır.Burada kullanılan mürekkep herhangi bir dokumadan yapılan şeritte kullanıla bilecek mürekkepten çok daha yüksek yoğunlukta karbon içerir.
Kağıt altında bir taban oluşturan silindirin, çok küçük bir alt basınç uygulayacak ölçüde esneme özelliği vardır.Böylece, mürekkebi şeritten kağıda tam olarak geçmesine yardım eder. Silindir ve onu taşıyan hareketli şaryo,hem yatay ,hem dikey harekette,kağıdı istenilen yerde düzgün bir durumda tutacak biçimde olmalıdır.
Harf Çubuğunun Çalışması:
Daktiloda harfler, harf çubuklarının ucuna tutturulmuş küçük metal parçalara dökülür. Harf çubukları segman adı verilen, uzun ve dar yivli, yarım daire biçiminde bir parçaya sokulmuştur.Ana ilke, klavye üzerindeki tuş kolunun aşağı doğru olan hareketinin, bir dizi bağlantıyla, harf çubuğunun alt ucunun aşağı ve ileri doğru hareketli haline dönüştürülmesidir.Harf çubuğu, alt ucunu biraz üstünden yataklanmıştır. Böylece bu hareket, harf çubuğunun harfin bulunduğu ucunun, hen şeridi kağıda doğru itecek, hen de harfi basacak biçimde yukarı ve arkaya doğru oynamasına neden olur.
Harf çubuklarının ucunda, çoğunlukla biri ötekinin biraz yukarısına dökülmüş iki karakter bulunur.
Alfabedeki harflerin söz konusu olduğu durumlarda, üstteki karakter büyük harf (üst pozisyon) , alttaki karakter ise küçük harftir.( alt pozisyon).Bu döküme verilen biçim ve silindir kıvrımı bir vuruşta bu karakterde yalnızca birinin basılmasını sağlar. Harf çubuklarının tümü düşey kızaklar üstüne yataklanmıştır. Çubukların altındaki taşıyıcı parça kızağın üst tarafında bulunduğu zaman, alt pozisyon karakterleri basılır. Kaldırma tuşunun bu parçayı kızakların alt ucuna doğru hareket ettirdiği durumlarda ise, üst pozisyon karakterleri basılır. Kaldırma tuşunu kilitleyen bir sürgü, daktilo yazan kişinin makinasını , isteyince üst pozisyon karakterlerini basacak durumda tutmasını sağlar.
Harf çubuğu, tuş kolunun etkisiyle yukarı doğru hareket ettiğinde öteki bağlantılar kaydırma ve şerit sarma düzeneklerini harekete geçirir.Şerit makarası şeridi yenibir bölümünü kullanıma sokacak biçimde bir parçayı ileriye doğru iter;Ayni anda bir başka mekanizmada,şeridi kağıdın önündeki yerine doğru kaldırır.Makina,mumlu kağıtların daktilo edilmesinde kullanılacağı zaman şerit kolu şeritsiz yazma kaydırma mekanizması şaryonun yatay hareketlerini denetler. Bu mekanizma, yeni bir satıra geçmek için her sağa çekilişte yeniden sarılan sarmal bir yayla sola doğru çekilir.Kaydırma mekanizması bir mandallı çarka benzer.Her karakterden (ya da sözcükler arasına aralıkların konulabilmesini sağlayan aralık tuşunun her hareketinden ) sonra, şaryonun sola doğru bir harflik bir uzaklık ölçüsünde hareket etmesini sağlar. Geri alma mekanizması, söz gelimi bir düzeltme yapma gereğiyle geri alma tuşuna basıldığında, şaryoyu bir ölçü sağa çeker.
Sağ ve sol sayfa sınırları, saryonun üstünde bulunan dişli çubuklara monte edilmiş, yerleri değiştirilebilir. Durdurma düzenekleriyle denetlenir.
Şaryonun sağ sınıra ulaşmasına bir kaç aralık kala, uyarıcı bir zil çalar ve birçok makinada sınıra ulaşıldığında harf tuşlarıyla aralık tuşunu kilitleyen bir kilitleme aygıtı bulunur.
Şaryonun Geri Dönüşü:
Şaryonun geri dönüşü,gene şaryonun sol tarafından öne doğru uzanan bir kol yardımıyla sağlanır.Bu kolun birinci hareketi,silindirin sol tarafından bir dişliyi çalıştıran ve diş biçiminde bir ucu bulunan bir bağlantıyı harekete geçirir.Buda silindiri döndürerek,satırların birbirinden istenen aralıkta ayrı olmasını sağlar.Silindir bu dönüşü tamamlandığında,hareketli bağlantı,bir durdurucuya takılır ve şaryo, kolun çekilmesiyle sağa doğru hareket eder.Şaryo sol sınırdayken kolun çekilmesi, silindirin şaryoda bir hareket olmaksızın dönmesini sağlar.( buna satır aralığı denir).
Tabülator:
Tabülator şaryonun , önceden ayarlanmış noktalarda durmasını sağlar. Şaryonun üstünde , her biri, satırdaki bir harf konumuna uyan bir dizi değişken durak noktası bulunan bir dişli çubuk yer alır.Bir tabülasyon noktasının oluşturulabilmesi için şaryo, istenen konuma getirilir ve tabülator tuşuna basılır.
Tabülator tuşuna basıldığında kaydırma kastanyolası serbest kalır ve şaryo, kastanyola yayının etkisiyle sola doğru hareket eder. İstenen konuma ulaştığında, durdurma düzeneği makinanın gövdesine tutturulmuş tabülasyon mekanizmasıyla temasa geçer. Bu, şaryoyu durdurup, kaydırma kastanyolasını harekete geçirir.
kaynak:www.nuveforum.net
Daktilonun parçalanmış görüntüsü;
Kaynak resim:Karaagackoyu.com
Parçalarına ayırdığım daktilodaki parçaların resim ve ölçüleri;
Daktilonun dış kısmının çıkmış hali toplamda 48 tuş basma demiri 46 tuş yayı 44 tane baskı harflerini çeken tel ve bağlantı ayakları 50 adet tuş var.
Çubuklar0.91mm et kalınlığı 2.44mm baskı başı genişliği 13.48mm uzunluk 3.25mm harfuzunluğu harf başı ile bağlantı arası 38.08mm uzunluğunda
Şaryoyu geri dönderen kolun et kalınlığı 1.20mm 13.95mm uzunluğunda 9.88mm derinlikte
Tuş demirlerini sabit bir noktada hareketini sağlayan tarak 1.03mm et kalınlığında, üst kısmın kalınlığı 5.05mm kalınlıkta
14.53mm tuş genişliği
Baskı demirlerinin bağlı olduğu kavisli parça 21.94mm üst kısım genişliği alt kısım15.56mm genişliğinde dip kısımdaki demir uzunluğu 15.57mm uzunluk
Kısa tel 34.18mm uzunluğunda 1.08mm kalınlığında,ortanca tel 48.18mm uzunluğunda 1.08mm kalınlığında,uzuntel 49.73mm uzunluğunda 0.76mm kalınlığında
2 adet şerit makarası 51.36mm çapında 16.28mm şerit makarası genişliği, 12.30 şerit genişliği 10m şerit uzunluğu yarısı siyah yarısı kırmızı naylon şerit karbon özellikli
20.29mm kasa et kalınlığı 27.5cm x27.5cm kasa genişliği 27.5cm hareketli yazma kısmı
29.35mm çapında makara hareket mekanizması çarkı
18cm'lik kavisli baskı başı yastığı uzunluğu
26cm 2 kızak dişli 8.21mm kızak genişliği kızak ların arası boş ve hareketli sistemin ayakları bu boşlukların arasında hareket eder.
24.94mm çapında zil
1.31mm tuştan gelen ayak genişliği
Kafa 5.30mm çapında,alttaki genişlik 3.99mm çapında,yivli kısmın çapı 2.88mm , boyu 12.02mm
Kafa 5.30mm çapında,yivli kısım 2.88mm çapında,boyu 6.60mm
6.60mm çapında,içteki delik 2.34mm çapında
5.12mm çapında,iç delik 2.96mm çapında
15.15mm uzunluk,4.38mm çapında
38.69mm uzunluğunda,5.05mm çapında
52.63mm uzunluğunda,3.54mm çapında
Toplamda 50 tane küçük, 2 tane orta ,2 tanede büyük yaydan var.
Toplamda 50 tane küçük, 2 tane orta ,2 tanede büyük yaydan var.
36.16mm çapında içinde yazı yazılan kısmı ileri hareket ettirmek için gergi teli bulunuyor ve makaranın üzerinde kayış var.Ucu mekanizmanın diğer ucuna bağlıdır.
Daktilomun parçaları ve ölçüleri bu şekildedir.Mekanizma olarak dönemine göre kusursuz olarak düşünüyorum.
Yorumlar
Yorum Gönder